Welke telescoop kan ik best aankopen?
Je hebt de interesse voor de nachtelijke hemel te pakken, en nu wil je zelf een telescoop in huis halen? Graag geven we ons advies, want er zijn veel keuzes te maken bij deze aankoop. Onderstaand advies is samengesteld door Jean-Pierre Grootaerd van onze werkgroep kijkerbouw, en aangevuld door andere ervaren specialisten binnen de sterrenwacht. Een belangrijke informatiebron is Astrowiki.
Zonder het opvolgend van deze goede raad is de aankoop van een telescoop dikwijls een 'miskoop' en dat is dan doodjammer... want de nachtelijke hemel heeft zoveel moois te bieden. Voor we verder gaan nog twee extra tips:
​
Lees het boek 'kijk omhoog' van Philippe Mollet en Frank Deboosere.
Volg een cursus waarnemen op de Volkssterrenwacht. ZIEN is één zaak, LEREN KIJKEN is een kunst die moet worden aangeleerd. Het is ook zo dat het niet zo evident is om objecten aan de hemel terug te vinden zonder kennis van de sterrenhemel. Een telescoop heeft nu ook eenmaal een zeer beperkt gezichtsveld. Ook de waarneem-omstandigheden zijn van belang, de seeiing van het moment… En tot slot: ook bij een zogenaamde GOTO telescoop (computergestuurd objecten vinden) is een kennis van de sterrenhemel erg belangrijk. Je moet die telescoop namelijk leren uitlijnen.
Woord vooraf: de hemel observeren
Welke telescoop moet ik kopen als beginner? Het antwoord is niet zo eenvoudig... een beetje zoals: ik wil een auto kopen, en welke raad je me aan? Moeilijk om op te antwoorden: is het voor stadsverkeer, offroad, lange afstanden, racen....? Dat is het ook zo'n beetje voor een telescoop: elk toestel heeft zowat zijn specifieke eigenschappen. Daarom deze beknopte gids.
Pas op met valse verwachtingen
We kennen ze allemaal: schitterende gedetailleerde foto's van nevels, sterrenstelsels en planeten. De kleuren spatten je tegemoet. In de media, op het internet, in boeken, zelfs op de verpakkingen van sommige telescopen kom je ze tegen. Misschien ben je daarom wel enthousiast geworden over sterrenkunde want zeg eens eerlijk: wie wil dat nu niet met zijn eigen ogen aanschouwen of dergelijke foto's zelf maken?
Visueel Kom je absoluut nooit in de buurt van wat je op die foto’s ziet. In het donker werken onze ogen nu eenmaal anders dan overdag en zijn nauwelijks in staat kleuren waar te nemen. De telescopen waarmee astrofoto's gemaakt worden hebben een veel grotere opening dan onze ogen. Daarnaast maken ze bij die mooie plaatjes gebruik van zeer lange belichtingstijden, en onze ogen kunnen natuurlijk slechts het licht van een ogenblik naar onze hersenen doorsturen. Visueel waarnemen dat is: direct het licht in je ogen.
Fotografisch kom je er iets 'beter' vanaf. Maar reken erop dat dit véél duurder is. Deze foto's zijn dan tot stand gekomen door een bepaald object urenlang op een lichtgevoelig oppervlakte zoals een CCD-chip te laten 'instralen'. Op die manier wordt het effect van het licht versterkt en ontstaat een helderder, kleurrijk beeld. In deze tijd, waarin je voor een paar honderd euro een computer in je broekzak kunt hebben zitten die krachtiger is dan de sterkste supercomputers van een aantal jaar geleden, is het verleidelijk om te denken dat de technologie in de astronomie ook zo'n revolutie heeft doorgemaakt .Je hebt astronomische apparatuur nodig waaronder een volgsysteem: onze aarde draait namelijk, waardoor je de te fotograferen objecten zeer nauwkeurig moet kunnen volgen.
Visueel waarnemen in de praktijk
Is niet voor iedereen even spectaculair! Dat kleine vlekje in beeld is het licht van honderden miljarden sterren, sommige vele malen groter dan onze zon, dat miljoenen jaren heeft gereisd en zich nu verzamelt op je netvlies. Het vlekje op zichzelf is natuurlijk niet altijd even spectaculair. De betekenis van dat vlekje des te meer. Maar het mooie aan het waarnemen: er zijn aan de hemel nog andere zaken te zien dan die wazige vlekjes.
De maan is een object dat altijd spectaculair is en zoveel detail toont dat je er niet op uitgekeken raakt, ongeacht het gebruikte instrument. Hier kan je voor een goedkope telescoop gaan.
Voor planeten moet iets dieper in de buidel getast worden, maar ook planeten kunnen spectaculair zijn met een middelgrote betaalbare telescoop. Maar je voorziet best een iets groter budget voor de aankoop van een goed oculair voor de hogere vergroting die nodig is voor gedetailleerde planeetwaarnemingen. Maar ook hier de waarschuwing: verwacht geen beelden zoals op het reclameplaatje op de doos.
Deep-sky objecten (de objecten van de meeste foto's die men in gedachte heeft) kunnen zeker spectaculair zijn, maar dan wel alleen met een instrument dat groot genoeg is en nog belangrijker een sterrenhemel die donker genoeg is. Een geschikte kijker koop je al voor zo'n 150-200 euro (veel waarneemervaring is dan wel een vereiste) maar helaas is een donkere sterrenhemel niet te koop. Daarvoor zul je echt in de auto moeten kruipen en naar een donkere locatie moeten afreizen. Maar ook dan zullen de meeste hiervan ALTIJD wazige kleine vlekjes met wat verschillende grijstinten en structuren blijven.
Astrofografie
Astrofotografie Heeft een deel van de nadelen van visuele sterrenkunde niet. Als je een systeem hebt dat in staat is een object te volgen, dan hoef je na het uitlijnen van de montering enkel op de computer de locatie van het te zoeken object in te geven. Dit verschijnt dan automatisch in beeld. Ook hoef je natuurlijk niet lang in de kou te staan. Je kunt de telescoop rustig zijn werk laten doen terwijl jij binnen wacht met een warm kopje koffie. Tot slot speelt lichtvervuiling een kleinere rol dan voor visueel waarnemen. Astrofotografie is prima te beoefenen in een lichtvervuilde tuin. Het grootste nadeel blijft echter dat je fotografisch niet veel hoeft te verwachten voor pakweg 200 euro. Je kunt er dan het beste helemaal niet aan beginnen. Als je al de beschikking hebt over een laptop en webcam kun je aardige foto's maken van de maan en de planeten, maar daar blijft het bij.
Enkele cruciale begrippen
Objectief
Eigenlijk de belangrijkste eigenschap van de telescoop. Het objectief is het deel van de kijker dat het licht vangt. Bij een lenzenkijker is dat dus de voorste lens, en bij de spiegelkijker de hoofdspiegel. Een groter objectief betekent meer lichtvangst, waardoor er meer vergroot kan worden en de objecten helderder zijn. Het meest belangrijke kenmerk van een objectief is de opening, nl. de diameter van het objectief.
​
Brandpuntsafstand
De brandpuntsafstand is het punt waar de afgebogen lijnen van het licht elkaar snijden. Bij een lenzenkijker word het licht afgebogen/gebroken door de lens, en bij een spiegelkijker door de spiegel.
Openingsverhouding
De openingsverhouding (in het Engels: focal ratio) is een getal dat men krijgt door de brandpuntafstand van de telescoop in milimeters te delen door de diameter van het objectief in milimeters. Een telescoop met een brandpuntsafstand van 1000mm en een objectiefdiameter van 200mm heeft een openingsverhouding van 1000mm : 200mm = 5. De aanduiding hiervoor is F/5.
Vergroting
De vergroting die je krijgt door het gebruik van een bepaald oculair is te berekenen door deze eenvoudige formule:
brandpuntsafstand telescoop in mm / brandpuntsafstand oculair in mm. Maximale bruikbare vergroting bedraagt 2X diameter objectief. Maar nogmaals: vergroting is niet het doel van een telescoop.
​
Azumithale montering
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx
​
Equatoriale montering
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx
​
Volgsysteem
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx
Telescopen AANKOOPGIDS voor beginners
Het belangrijkste doel van een telescoop is NIET zozeer om te vergroten, maar WEL licht verzamelen. Dat doe je met zo groot mogelijke optiek. Hoe groter de objectiefdiameter hoe lichtzwakker je objecten je kan zien. Maar dan is ook een pikdonkere omgeving van belang. Punt is om een compromis te vinden. Hieronder wat mogelijkheden, er wordt enkel het visueel waarnemen behandeld. Astrofotografie is te omvangrijk om in deze beginnersgids op te nemen.