Abell 39: Planetaire nevel in het sterrenbeeld Hercules

De planetaire nevel Abell 39 vertoont zich aan de hemel als een vrijwel perfecte bol in het sterrenbeeld Hercules. De nevel is niet klein, maar minder bekend door een zwakke oppervlaktehelderheid (Vmagn:15.6). Het lichtzwakke object werd pas in 1955 ontdekt door George Abell. Het was toen zichtbaar op de fotografische platen van de Palomar Sky Survey. Volgens recente inschattingen bevindt Abell 39 zich op een afstand van ongeveer 3800 Lichtjaar. Een schijnbare diameter van 2,5 boogminuten stemt overeen met een werkelijke diameter 1,4 lichtjaar. Deze planetaire nevel zou, gezien de snelheid van het expanderend gas, ongeveer 11000 jaar geleden ontstaan zijn. Zoals alle planetaire nevels ontstond Abell 39 uit een rode reuzenster in eindstadium, die zijn buitenlagen afstoot. Dat gas expandeert aan ongeveer 35 km/sec. Centraal in de nevel zien we de overgebleven hete sterkern. Ze straalt hevig UV licht en doet het bewegende gas oplichten. De blauwgroene kleur van de nevel is vooral het gevolg van de straling van geïoniseerd zuurstofgas (500.7nm).

Hoewel het licht van Abell 39 dat mijn telescoop binnenkomt vertrok in de tijd van oud Egypte 1800 BC, is het toch een vrij “nabij” object binnen de Melkweg die zelf een diameter heeft van ongeveer 100.000 lichtjaar.  In het beeld zien we echter ook talrijke achtergrondstelsels. Verre galaxieën van ver buiten de Melkweg. Zelfs doorheen de planetaire nevel zien we enkele achtergrondstelsels.

Ik besef dat mijn telescoop een soort teletijdmachine is en nieuwsgierig onderzoek ik het beeldveld in de astronomische database Simbad. (Observatoire de Strasbourg). Daar vind ik de roodverschuiving van een aantal achtergrondstelsels. Ik zet die waarden via een calculator om in lichtjaar. De afstanden heb ik vervolgens op de opname weergegeven. Uiteraard zijn die data een benaderende afstandsschatting. Maar ze geven een goed beeld van de diepte die de opname bereikt. Eén stelsel LEDA 281710, zichtbaar doorheen de nevel, bevindt zich op een afstand van 1,8 miljard lichtjaar! Om toe te lichten hoe ver dat is, stel ik voor om een schaalmodel te maken waarbij Abell 39 zich 1 meter ver bevindt van de waarnemer. In dat geval bevindt dat LEDA stelsel zich op een afstand van 474 km! Maar toch is dat verre stelsel zichtbaar, zelfs dwars doorheen die planetaire nevel.

Technische details van de opname:  Datum 4 mei 2025 vanuit Waasmunster. Telescoop is een Meade ACF 35.5 cm . Camera: een Zwo ASI 294 MC Pro. Filter: een Optolong L-eNhance dual band filter. Focal reducer: Astro Physics 0.67x . Brandpuntsafstand 2570mm. Openingsverhouding f/7.24. Belichtingstijd 69 x 2min = 2u 18min. Montering Ioptron CEM120EC2 met high precision encoders.

Opname en auteur van bovenstaand artikel: Chris De Pauw