Beste professor Eensteen,
Ik geef toe dat ik in de klas stout geweest ben en een ander kindje gepest heb. Maar nu pest de leraar mij terug, door als straf te eisen dat ik een verhandeling schrijf waarin de woorden ‘racisme’, ‘mayonaise’ en ‘Andesgebergte’ voorkomen. En, echt, professor, het lukt me niet. Kan u eventueel een beetje helpen?
Natuurlijk kan ik dat, beste vriend. Ik zou anders Eensteen niet zijn. Zeker omdat de leraren mij zelf altijd als ‘niewèrt’ taxeerden en ik dus nog een appeltje met het onderwijs te schillen heb. Ik hoop in elk geval dat je uit het volgend stukje inspiratie kan plukken. Lees maar.
Mayonaisewolken
°°°°°°°°°°°°°°°°°°°
Alles heeft zo zijn voor- en nadelen. Ik weet wel dat ik versleten word als een oud, knorrig en voorbijgestreefd museumstuk. Als iemand die nog steeds liever een oud boek openklapt dan ‘google’ te tokkelen op het klavier. Maar mijn pret kan niet op bij het schrijven van de titel boven dit stukje. Reken maar dat een flink deel van mijn lezerspubliek al onmiddellijk, stante pede, de smartphone of laptop ingeschakeld heeft om meer te weten over mayonaisewolken. Via wikipedia, youtube, tinder of andere sites die ik nog minder ken. Hihi, van waar komt mijn binnenpretje? Wel, geacht lezerspubliek, mayonaisewolken bestaan helemaal niet. De surfers zullen dat nergens vinden, ze doen beter geen moeite. Het is een begrip dat ik zelf uitgevonden heb. En hoewel de “World Meteorogical Organization” er goed aan zou doen om mijn terminologie over te nemen, ik zal wel weer een roepende in de woestijn zijn. Zoals gewoonlijk.
Ja, inderdaad, nu ik een kort verhaal lang gemaakt heb, is het hoog tijd dat ik ter zake kom. Keukenprinsessen- en prinsen (nog zo iets: die moderne genderneutraliteit ! ) weten het wel. Als je koude sauzen in de keuken maakt, type mayonaise enz., doe je er beter aan om te zorgen dat alle ingrediënten ongeveer dezelfde temperatuur hebben. Neem je mosterd en eieren uit de koelkast en olie uit een lade uit de keuken, dan stijgt de kans dat de mayonaise mislukt. Schiften, kabbelen, ontbinden, hoe je het ook wilt noemen. Vloeistoffen (maar ook gassen) lijken soms een eigen koppig karakter te hebben. Ze mengen zich niet graag met elkaar als het verschil in temperatuur te groot is. Een soort van racisme in volle natuur. Dit verschijnsel is belangrijker dan je op het eerste zicht zou denken. Per slot van rekening kan je de straalstroom, heel hoog boven onze hoofden, beschouwen als een onderhandelaar tussen de afschuwelijk koude luchtstromen uit het noorden met de iets warmere, maar nog steeds koude lucht uit het zuiden. Want die lucht van verschillende temperatuur wenst zich niet te mengen. Door de hoge snelheid van de grote luchttunnel die de straalstroom toch is, komt er dan toch uitwisseling van moleculen en temperatuur. Dat proces speelt zich, in zekere zin, af op een horizontaal niveau. Daar schrijf ik nog wel eens iets over.
Ook op verticaal niveau speelt het verschijnsel mee. Kijk, de zon schijnt op de grond. De stralen weerkaatsen daar maar geven daarbij wat warmte af aan de grond en de lucht net daarboven. Lucht is een slechte geleider, maar zet wel uit door de opwarming. Bijgevolg: de lucht wordt ook lichter. Lichter dan de luchtlagen die daar boven hangen zodat die luchtlagen, heel leuk, beginnen te stijgen. Ze stijgen en stijgen. Ik zal u niet lastig vallen met begrippen zoals “nat of droog adiabatisch systeem” – dat moeten de geïnteresseerden maar eens googelen - maar het is zo dat die aardige bloemkoolwolkjes ontstaan.
Het kan ook lichtjes anders. De opstijgende warmere lucht waait met de wind naar boven en botst ergens op een duidelijk koudere laag. Het racisme begint te werken. De koude lucht weigert de komst van de warmere lucht en die laatste stuitert bij wijze van spreken terug naar beneden. De warme lucht blijft echter trouw aan de principes van de fysica. Ze is nu eenmaal lichter en probeert opnieuw om de koude lucht te penetreren. Met hetzelfde resultaat als gevolg. Goed, maar iedere keer dat de warme lucht op de koude daar boven botst, koelt de bovenkant af, kan dus minder vocht transporteren en voelt zich genoodzaakt om een laagje condensatie achter te laten. En hoe ziet dat er in praktijk uit? Aanschouw hieronder een foto van mijn mayonaisewolken. Een zuiver ritmisch patroon van condensatiewolkjes. (cirrocumulus)
Nu wordt het iets ingewikkelder
Omdat de meteorologie principieel een recente wetenschap is, worden met de regelmaat van de klok nieuwe vondsten gedaan. Het was reeds lange tijd een doorn in het oog dat er geen pasklare verklaring was voor het feit dat het zuidelijk halfrond veel meer neerslag heeft als het noordelijk. Juist, kijk even op de wereldkaart en in het zuiden is er veel meer water dat kan verdampen. Daar houdt men rekening mee, maar toch, de balans leek niet te kloppen. Nu denkt men de oplossing gevonden te hebben en het principe van de mayonaisewolken speelt er een rolletje in. Bekijk nog eens goed hoe het zuidelijk halfrond er uit ziet. Heel veel water. Qua hoogte, ontzettend laag dus. Oceanië - Australië is wel groot maar niet hoog genoeg om de gemiddelde hoogte van het zuiden echt omhoog te trekken. Op dat regeltje is er natuurlijk een grote, zeg maar zeer grote, uitzondering. De Andes. Het Andesgebergte is echt een ruggengraat in het zuidelijk halfrond. Omdat winden meestal van oost naar west waaien moeten de luchtmoleculen een flink stuk stijgen om vanuit Chili in Brazilië en Argentinië te geraken. Zoals op dit basisschema.
Niet zelden geeft dit in de bergen aanleiding tot de merkwaardige cumulus lenticularis wolkjes. (hieronder)
Maar in het geval van de Andes blijkt nu meer aan de hand te zijn. Eenmaal over de Andes daalt de luchtlaag weer naar beneden en stuitert dan terug naar boven. Een proces van op en neer dat zich een paar keer herhaalt. Vergelijkbaar met een metalen veersysteem dat geleidelijk uitdijt tot de atmosfeer weer tot rust gekomen is. Door het veersysteem komt een transfert van vochtige lucht van onder naar boven op gang met een merkwaardige neerslagproductie als gevolg.
Dit verschijnsel zou de verklaring voor de extra-neerslag moeten verklaren.
Zo, daarmee zijn jullie ook weer op de hoogte van de meest recente evoluties in de weerkunde.
Prof. Ludwig Eensteen